Mâm ngũ quả
Bài dưới đây do người khác gởi lại, không biết tác giả là ai…
Tết Nguyên Đán là ngày lễ thiêng liêng của người Việt. Người Việt Nam chuẩn bị đầy đủ tinh thần và vật chất cho ngày Tết. Người Việt Nam theo tôn giáo nào cũng tôn trọng ngày Tết. Người theo Phật giáo và đạo thờ ông bà thời có một bàn thờ, trên bàn thờ, mâm trái cây là một điểm quan trọng. Mâm cúng hoa quả , bánh , xôi, thịt, hương, trà đều có mục đích bày tỏ lòng tôn kính tổ tiên và các bậc thánh thần.
Nội dung mâm cúng thay đổi tùy theo từng nhà và từng vùng của đất nước, thường là ngũ quả .Ví dụ ở miền Bắc mâm ngũ quả cũng gọi là ngũ phẩm thường có 5 loại quả như chuối, bưởi, đào, hồng, quýt.Người ta thường lấy con số năm theo nghĩa các thứ trái cây là vũ trụ ( ngũ hành) , hay ngũ phúc ( tam đa ngũ phúc, ngũ phúc lâm môn), còn quả là kết quả. Đạo Phật chú trọng nhân quả thì trái cây lại mang màu sắc đặc biệt.
Trong lễ cúng, người Bắc và Trung đều cúng chuối. Trồng chuối có ích lợi. Lá chuối để gói bánh chưng và gói cá, thịt, xôi, bánh. Bắp chuối (hoa chuối ) để nấu hay ăn sống với rau. Người ta ăn bún bò Huế với các thứ rau trong đó có bắp chuối.Bắp chuối nấu lươn thì tuyệt vời. Bắp chuối đem bóp thấu với đậu phụng da heo thì trở thành món cao lương mỹ vị.Trái chuối sứ cũng như sung làm món rau ăn rất ngon.
Chuối chín để cúng và ăn. Thân chuối non luộc như một món rau. Củ chuối ( gốc cây chuối) luộc ăn được. Khi mất mùa, người ta thường ăn củ chuối. Cây chuối thường xắt nhỏ trộn cám cho heo ăn. Nói chung cây chuối rất có ich. Các gia đình Bắc và Trung đều trồng chuối. Hình ảnh cây chuối để đi sâu vào lòng dân tộc như truyện ” Trần Minh khố chuối” và các câu ca dao:
Mẹ già như chuối ba hương,
Như xôi nếp luột, như đường mía lau.
Mẹ già như chuối chín cây,
Gió đưa trái rụng con rầy mồ cô i.
Mẹ già như chuối chín cây
Gió đông cũng sợ, gió tây cũng buồn .
Mẹ già như chuối chín cây
Mong sao dâu được mỗi ngày mỗi ngoan.
“Sá gì một nải chuối xanh
Năm bảy người giành cho mủ dính tay” .
“ Gió đưa bụi chuối sau hè ”.
Anh mê vợ bé bỏ bè con thơ.
Chuối khoe rằng chuối đồng trinh
Chuối ở một mình sao chuối có con.
Gió đưa bụi chuối te tàu
Chồng Nam vợ Bắc làm giàu ai ăn.
Chè, xôi, chuối đã trở thành món cúng thông thường trong gia đình miền Trung và Bắc.
Mâm trái cây là một bức họa đủ màu sắc. Chuối, cam, bưởi, táo, để vào một mâm thờ xếp theo thứ tự trên nhỏ dưới to là một nghệ thuật phối hợp khối và màu sắc.
Mâm ngũ quả miền Bắc
Mam quả của người miền Bắc có cả những trái ớt màu đỏ nổi bật
Thời gian tết ở miền Trung rơi vào mùa đông nghiệt ngã, lại chịu nhiều bão lụt, cây trái đặc sản địa phương rất hiếm. Hơn nữa, miền Trung nghèo, đất sỏi đá, it hoa quả, nhất là vùng thôn quê, gặp ngày đông tháng giá, cây cối suy tàn nên hiếm trái cây, chợ búa cũng thiếu thốn cho nên đa số dân chúng thôn quê có gì cúng nấy, phần lớn là cúng nải chuối, nhà giàu có hoặc gặp buổi chợ đông hàng về thì mới có cam xã Đoài, hay trái cây Sàigòn. Do vậy mâm ngũ quả không có nét đặc trưng nhất định của địa phương, mua được gì , nhà có gì cúng nấy, không nhất thiết là ngũ quả hay tam quả .
Miền Nam khí hậu ấm áp, đất tốt, có nhiều loại trái cây lại nhập cảng nhiều loại trái cây nên mâm ngũ phẩm rất đa dạng và phong phú.
Mâm ngũ quả miền Nam
Mâm ngũ quả miền Nam Cầu, dừa (vừa), đủ, xoài (xài), thơm (danh )
Bên cạnh vẻ đẹp của hình khối và màu sắc, và bên cạnh ý nghĩa chung là cầu được quả tam đa, ngũ phúc, mỗi thứ trái cây đều có một ý nghĩa. Tết đến, bên cạnh những trái cây phổ thông, thường có quanh năm, còn có những trái cây kết quả vào dịp tết như dưa hấu. Người ta mua chậu quất hay mua quít vì chữ Hán là Cát hay Kiết (Tốt) đọc theo âm tiếng Hoa gần như là Quất hay quít. Dưa hấu ruột đỏ mang ý nghĩa đan tâm (lòng son), và màu đỏ tượng trưng cho may mắn vì người Á Đông ta thích màu hồng điều (áo cô dâu, áo thượng thọ, pháo . . . đều màu đỏ). Ngoài ra tiếng “hấu” tiếng Hoa nghĩa là tốt (hảo). Cam có nghĩa là ngọt. Người ta cũng dùng nghĩa nôm như Cầu, dừa, đủ, xài, thơm ( danh) để nói lên mong ước của mình và gia đình.
Mong ước này là phù hợp với người bình dân, chỉ mong ước một đời bình thường. Ngoài ra, cũng có những người mơ ước cao hơn . Trái thơm nghĩa là mong được thơm danh, sung là cầu được sung túc, sung sướng.
Ở miền Bắc và Trung, hầu như tất cả các loại quả đều có thể bày lên bàn thờ
Với người Huế, mâm ngũ quả thể hiện sự giao thoa Văn hóa giữa hai Miền nam – Bắc. Giống như một số tỉnh phía Bắc, mâm ngũ quả của người Huế bao giờ cũng có nải chuối đặt ở phía dưới, từng trái chuối chuối ôm gọn các quả khác ở phía trên. Ngoài ra, người Huế còn bị ảnh hưởng bởi Phong tục Tập quán của người Miền nam nên trên mâm ngũ quả của người Huế bao giờ cũng có các loại quả sau : mãng cầu, sung, dừa, đu đủ và xoài.
Mâm ngũ quả của người Huế là sự giao thoa giữa hai miền Bắc Nam
Ơ miền Bắc, hầu như tất cả các loại quả đều có thể bày lên bàn thờ, miễn sao mâm ngũ quả trông đẹp mắt là được.
Dưa hấu tượng trưng cho lòng trung nghĩa của người Nam
Mâm ngũ quả của người miền Nam không bao giờ có chuối.
Với triết lý “cầu vừa đủ xài sung túc”, người miền Nam chuộng 5 loại quả: mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài và sung. Trước tiên ba loại quả có hình dáng to và trọng lượng nặng là đu đủ, dừa, xoài đặt lên mâm trước để lấy thế; sau đó, bày những quả khác chèn lên, để tạo thành một ngọn tháp. Đặc biệt, mâm ngũ quả của người miền Nam không thể thiếu cặp dưa hấu ruột đỏ vỏ xanh, tượng trưng cho lòng trung nghĩa và trinh tiết của người dân phương Nam.
Cũng có nơi ngũ quả là năm quả: năm quả cam, năm quả quít, năm trái đào. Vì thế mâm ngũ quả này còn được gọi là “ngũ đại kiết”. Năm trái quýt biểu tượng cho may mắn.
“Ngũ đại kiết“
Nhiều nơi cúng hoa quả , bánh trái chung với nhau không cần số mấy và loại nào. Cũng có nhiều người trang trí rất độc đáo là mâm hoa quả kết hình rồng, phượng. Đền chùa hay nhà giàu có có mâm hoa quả mang hình rồng phượng. Để có được mâm hoa quả này, người ta tự làm hoặc phải nhờ đến những tay chuyên môn.Và như vậy cái mâm hoa quả sẽ rất lớn.
Một số thích cầu kỳ, theo cách thức như bày mâm tam quả, ngũ quả hay mâm rồng phượng, đa số có gì cúng nấy, quan trọng là tinh sạch để cúng dường đức Phật và tổ tiên, thần thánh là được.
Trong mong ước cũng có sự kiêng kị. Theo người Nam, quả cam không có mặt trong mâm ngũ quả ngày Tết, vì có câu “quýt làm cam chịu” nghĩa là phải tránh oan khuất…Miền Nam it trồng chuối và không cúng chuối vì người Nam đọc chuối thành ” chúi” nghĩa là cúi xuối, ngã xuống, một hình tượng không đẹp. Cũng có người theo sách nho bảo ” tiền đàng bất khả thụ ba tiêu ” (Trước nhà thì không được trồng chuối). Và trái chuối cũng mang hình tượng không đẹp. Trái chuối rất tốt cho sức khoẻ, người Âu Mỹ coi chuối là loại trái cây thông dụng nhưng khi ăn đừng cầm cả trái chuối mà ăn, xin hãy bẻ đôi rồi mới thưởng thức.
Nói tóm lại, chưng bày trái cây trong dịp tết là một nếp văn hóa đẹp, nội dung là bày tỏ lòng tôn kính thần, Phật, tổ tiên, đồng thời cũng biểu hiện nghệ thuật và ước muốn của người dân, một ước muốn thanh bình, thịnh vượng.
(Cám ơn anh Doan Tran chia sẻ)
Hay hè hay hè, đầu năm nhìn mâm ngũ quả ba miền, tưởng chừng mình là… Mỹ hầu vương hè, anh Doan Tran ở mô rứa o Hà Linh, cho tôi mời anh ấy miếng dưa xanh vỏ đỏ lòng ngày Xuân…
Anh Lý có bày mâm ngũ quả to không?
Anh cứ mời anh Doan Tran đi, anh ấy ở ngay bên cạnh anh đó!
Hóa ra VN quê miềng có nhiều tục lệ phông phú quá, có để ý tìm hiểu thì mới thấy rất quen mà rất lạ 😀
Thanh kiu ve ri múc.
Đúng là nhiều cái tưởng bình thường nhưng để ý thì cũng có nhiều điều thú vị anh nhỉ?
Thực ra mọi phong tục tập quán đều theo quan niệm của người dân từng vùng thôi. Do vậy người ta mới có câu “phong tục bắc nam cũng khác” mà. Nhưng dù trên bàn thờ sắp lễ gì, dù mâm ngũ quả có khác nhau thế nào, nhưng có một điểm chung không thể thay thế được, đó là người dân Việt dù ở bất kỳ phương trời nào đều hết sức trân trọng tổ tiên, dòng họ. Đó là nét văn hoá không thể trộn lẫn và không bao giờ mai một được.
Nhưng dù trên bàn thờ sắp lễ gì, dù mâm ngũ quả có khác nhau thế nào, nhưng có một điểm chung không thể thay thế được, đó là người dân Việt dù ở bất kỳ phương trời nào đều hết sức trân trọng tổ tiên, dòng họ. Đó là nét văn hoá không thể trộn lẫn và không bao giờ mai một được.
——————
Đồng ý với Mô 100%
Đồng ý với HL 101%
Đồng ý với anh Trà 100,5%
Đồng thuận thực sự hè!
Chơ răng, phải đồng thuận rứa thì mới tiến nhanh tiến mạnh tiến vững chắc lên chủ nghĩa…chi hè?
thôi nỏ cần chủ nghĩa chi mô, chỉ cần bạn bè hiểu nhau vui vẻ thôi Mô nờ!
Ừ hỉ, chỉ cần rứa thôi hỉ!
Cái đó quan trọng nhất Mô hè!
Rất rất đồng ý với ý kiến của HL
Cảm ơn Thanh Hà
Xem mâm ngũ quả 3 miền chị thấy mâm quả long phượng trình bày rất công phu và rất lạ.
Cảm ơn anh Doãn Trần đã chia sẻ, và cảm ơn HL dã có công giới thiệu đến mọi người.
Đọc bài này xong muốn được sắp xếp mâm quả bày lên bàn thờ ghê cơ chị ạ.
Để tải ảnh lên bài em phải làm thủ công đấy chị à, copy từng cái hình một, lưu vào máy rồi cho vào bài.
mâm ngũ quả ( hay gọi là mâm quả ngày Tết ) đều do nơi con người mà ra. Quanh năm vất vả , ngày tết chỉ muốn dâng lên tổ tiên chút lòng thành , vậy nên nơi mình sống có thứ hoa trái gì ( ngon và quý ) thêm vào với suy diễn mong muốn thì người ta bày lên dân kính tổ tiên.
Sung : sung túc
Cầu : cầu mong
Dưa : hiểu là dư
Xoài : hiểu là xài ( do cách đọc giọng miền Nam )
Đủ : cầu mong no đủ
Quýt : ( kiết ) là điều tốt
…
…
Nói như @Mô thì ” phong tục Bắc nam cũng khác ”
Câu này nằm trong câu :”
Mỗi một Tỉnh mỗi kiểu khác nhau.
Nhưng nhũng nhiễu Tỉnh nào cũng có …. “
Em nhớ ở nhà mình, có ai biếu cho cái gì ngon thì cũng bày lên bàn thờ trước rồi mới ăn sau.
Không biết có phải do đi vào tiềm thức rồi hay không nhưng em thấy bàn thờ bên mình sao có vẻ thiêng liêng hơn …
Mâm ngũ quả nào cũng đẹp Hà Linh hầy , ở Nhật trong nhà có lập bàn thờ , có bày ngũ quả như bên mình không.
Chều nay chị đi mừng thọ về , vui lắm , từ mai là ngồi nhà , hết tết rồi đó .
Bên ni cũng có bàn thờ chị à, có vẻ nhỏ, gọn hơn và không bày lên chỗ trang trọng nhất như bên mình thì phải( tất nhiên chọn chỗ trang trọng, sạch sẽ), có nhà thì k có bàn thờ, thường là nhà nào chịu trách nhiệm thờ cha mẹ thôi chị à, còn k thì thôi.
Tết nhanh qua chị nhỉ?khi còn bé chờ Tết sao lâu thế, giờ thời gian bay vèo vèo
Mấy bữa tết chạy đôn chạy đáo khắp nơi chúc tết , người cao tuổi đến trước , nhỏ tuổi đến sau . Bây giờ có thể thanh thản ngồi ở nhà rồi . Thường thì chị chỉ ở nhà , mấy ngày tết vận hết công suất nên cũng mệt .
Không hiểu sao dạo này cảm giác thời gian trôi nhanh thế , loay hoay lại thấy tết đến rồi , chắc bây giờ dỡ vất vả chuyện gia đình mới thấy quý quỹ thời gian còn lại em à .
em thấy trẻ con đi học, làm mẹ cứ phải theo lịch con nên thấy nhanh lắm chị à, chừ tháng 2 nha, sang tháng 3 nghỉ Xuân rồi sang tháng 4 là lên lớp mới, đi học được một ít thì nghĩ liên miên vì Tuần Lễ vàng cuối tháng 4 đầu tháng 5, sang giữa tháng 7 nghỉ hè, nghỉ hè xong học mấy tháng thì nghỉ Đông, là Tết…mỗi năm chia 3 học kì nên vèo cái hết! cách 1 tháng 3 thôi là CS lên lớp 5, TC lên lớp 4…chị thấy nhanh không?
Thấm thoắt Hà Linh được lên chức bà ngoại dừ đó , Cố gắng giữ gìn sức khỏe để đến lúc đó còn bế cháu nhé .
Dạ thời gian trôi nhanh lắm chị nhỉ? mới mong cho có bầu, rứa mà chừ CS 10 tuổi rồi…nghĩ còn ở nhà với mẹ mấy năm nữa thôi, học đại học có khi ở xa nhà cũng nên…
Đúng là ở Ta, ngày tết, mâm ngũ quả được đặt lên hàng đầu trong lịch chuẩn bị. Dạo này, có rất nhiều loại quả lạ mới xuất hiện chị ạ! Quả bí, hay đu đủ… đều tý hon, giá cả thì trên trời, hic! Một nải chuối một trăm ngàn rồi. Nên một mâm ngũ quả vừa ý phải đến mấy trăm ngàn. (Đó là em “báo cáo” giá cả thị trường ở quê ta thôi chị, chứ đồ thờ cúng thì ai dám kêu đắt, rẻ, hihi)
Giá lên vùn vụt em nhỉ? đã lên là không xuống đúng không em?Mẹ chị kêu trời vì giá lên quá!
Thôi nếu quả lạ mà đắt quá thì có chi bày nấy em ạ. Em vào lại chưa?
Bữa nay mới bày !
Dạ anh Dong à, anh khỏe không? có tổ chức gì Tết không anh?
Em bữa nay mới bày ngũ quả, vì nhận lương muộn anh nờ!
Đa dạng nhỉ? Cũng có lẽ theo quan niệm của từng vùng.
Thông thường thì địa phương có sản vật gì đặc biệt thì đưa lên cúng ông bà.
Quả là đa dạng anh Danchoa nhỉ, nhưng như chỗ em thì chắc chắn có chuối, cam…quất..
4 tết rồi em ko ở cùng gia đình ruột thịt của em, em ăn tết ở nhà chồng nên hầu như ko còn thấy coi trọng mâm quả này nữa chị à! bên nhà chồng làm đơn giản hơn vì theo cách của Công giáo mà nên nhiều khi thấy nhớ sự chuẩn bị đón tết của ba mẹ ruột thế ko biết…
“Gái lớn lên ai cũng phải lấy chồng” em nhẻ?chị em miềng lớn là theo chồng nên chẳng được ăn Tết ở nhà…Nhưng mà ăn Tết với nhôông cũng vui quá chớ!
Chị cũng thèm cái không khí chuẩn bị cho bàn thờ Tết lắm!
minh kung fai hoc kack bay mam ngu qua chu nhi? hok tap kak cki khi ze nha ck kon the hien cko mama ck chiem nguong nua chu nhi? hjhhjhj